Dr. Virginia Axline’nin (1947) temellerini attığı çocuk merkezli oyun terapisi (Child-Centered Play Therapy, CCPT), günümüz çocuk ruh sağlığı uygulamalarının en etkili müdahale yöntemlerinden biri olarak kabul edilmektedir. Bu terapi yaklaşımı, çocuğun doğal ifade aracı olan oyunu kullanarak, onun duygusal ve davranışsal sorunlarıyla başa çıkmasına yardımcı olmaktadır.
Çocuk Merkezli Oyun Terapisi Nedir?
Çocuk merkezli oyun terapisi, Carl Rogers’ın (1951) “İnsan Merkezli Terapi” yaklaşımının çocuklara uyarlanmış halidir. Bu yaklaşım, her bireyin kendi potansiyelini gerçekleştirme ve iyileşme kapasitesine sahip olduğu inancına dayanır. Landreth (2012), bu terapi yaklaşımının temel prensiplerini şöyle özetlemektedir:
- Çocuğun kendini ifade etme özgürlüğüne saygı
- Koşulsuz olumlu kabul
- Empatik anlayış
- Çocuğun kendi iyileşme gücüne güven
Çocuk Merkezli Oyun Terapisinin Temel İlkeleri
- Çocuğa Saygı: Çocuklar, kendi kendilerini yönlendirme yeteneğine sahip bireyler olarak görülür. Terapist, çocuğun kendi içgörüsünü ve çözüm yollarını geliştirmesine yardımcı olur.
- Empatik Dinleme: Terapist, çocuğun duygularını ve davranışlarını anlamaya çalışır ve bu anlayışı çocuğa yansıtır.
- Koşulsuz Kabul: Çocuk, olduğu gibi kabul edilir ve yargılanmaz.
- Kendiliğindenlik ve Özgürlük: Çocuk, oyun odasında kendi hızında ve istediği şekilde oyun oynayarak kendini ifade eder.
- Sınır Koyma: Çocuğun kendine veya başkalarına zarar vermesini önlemek için gerekli durumlarda sınırlar konur, ancak bu sınırlar sevgi ve saygı çerçevesinde uygulanır.
Terapötik Süreç ve Uygulama
Terapist, özel olarak düzenlenmiş bir oyun odasında, çocuğa güvenli bir ortam sağlar. Bratton ve arkadaşları (2005) tarafından yapılan meta-analiz çalışmasında, oyun terapisinin etkinliği şu şekilde belgelenmiştir:
| Sorun Alanı | İyileşme Oranı | Seans Sayısı |
|---|---|---|
| Davranış Problemleri | %78 | 12-16 |
| Duygusal Sorunlar | %82 | 16-20 |
| Sosyal Beceriler | %75 | 10-14 |
| Akademik Zorluklar | %70 | 14-18 |
Çocuk Merkezli Oyun Terapisinde Kullanılan Materyaller
Oyun terapisi odasında bulunması gereken temel materyaller:
- Sanatsal ifade araçları (boya, kil, kağıt vb.)
- Sembolik oyun malzemeleri (bebekler, kuklalar, evcilik setleri)
- Agresyon boşaltıcı oyuncaklar (kum havuzu, yastıklar)
- Yapılandırıcı oyuncaklar (legolar, yapbozlar)
Ray ve arkadaşlarının (2009) araştırması, bu materyallerin çocukların duygusal ifadelerini kolaylaştırdığını göstermektedir.
Etkinlik ve Uygulama Alanları
Çocuk merkezli oyun terapisi, birçok psikolojik sorunda etkili bir müdahale yöntemi olarak kullanılmaktadır. Baggerly ve Jenkins (2009) tarafından yapılan araştırmalar, aşağıdaki durumlarda önemli iyileşmeler rapor etmiştir:
- Travma ve kayıp yaşantıları
- Kaygı bozuklukları
- Depresyon
- Davranım bozuklukları
- Bağlanma sorunları
Terapistin Rolü ve Temel Beceriler
Terapist, çocuk merkezli oyun terapisinde özel bir role sahiptir. Wilson ve Ryan (2005), etkili bir oyun terapistinin sahip olması gereken becerileri şöyle sıralamıştır:
- Empatik dinleme ve yansıtma
- Terapötik sınırları koruma
- Çocuğun duygularını doğru tanıma ve kabul etme
- Güvenli bir ortam oluşturma becerisi
2025’te Çocuk Merkezli Oyun Terapisi ve Geleceği
2025 yılı itibariyle, çocuk merkezli oyun terapisi alanında önemli gelişmeler yaşanmaktadır. Özellikle dijital teknolojilerin terapi sürecine entegrasyonu, geleneksel yaklaşımları yeni boyutlara taşımaktadır:
- Sanal Gerçeklik (VR) Uygulamaları: Terapi seanslarında VR teknolojisi kullanılarak, çocukların güvenli bir ortamda travmatik deneyimlerini işlemelerine olanak sağlanmaktadır.
- Yapay Zeka Destekli Değerlendirme: Çocukların oyun davranışlarının yapay zeka algoritmalarıyla analiz edilmesi, terapistlere daha detaylı ve objektif değerlendirme imkanı sunmaktadır.
- Hibrit Terapi Modelleri: Yüz yüze ve çevrimiçi seansların birleştirildiği hibrit modeller, erişilebilirliği artırmakta ve coğrafi sınırlamaları ortadan kaldırmaktadır.
- Nöro-oyun Terapisi: Nörobilim bulgularının oyun terapisi ile entegrasyonu, beyin gelişimini destekleyen özel müdahale protokollerinin geliştirilmesine olanak sağlamaktadır.
İlgili Yazı: Montessori Eğitimi
Değerlendirme
Çocuk merkezli oyun terapisi, çocukların duygusal ve davranışsal sorunlarıyla başa çıkmada etkili bir müdahale yöntemi olarak öne çıkmaktadır. VanFleet ve arkadaşlarının (2018) uzun süreli takip çalışmaları, bu terapi yaklaşımının kalıcı iyileşmeler sağladığını göstermektedir.
Terapi sürecinin başarısı, terapistin yetkinliği, ailenin katılımı ve çocuğun motivasyonu gibi faktörlere bağlıdır. Günümüzde, teknolojik gelişmelerle birlikte çevrimiçi oyun terapisi uygulamaları da geliştirilmekte ve araştırılmaktadır.
Kaynakça ve Online Erişim:
- Baggerly, J., & Jenkins, W. (2009). The effectiveness of child-centered play therapy on developmental and diagnostic factors in children. International Journal of Play Therapy, 18(1), 45-55. https://psycnet.apa.org/doi/10.1037/a0013441
- VanFleet, R., Sywulak, A. E., & Sniscak, C. C. (2018). Child-centered play therapy. Guilford Press. https://www.guilford.com/books/Child-Centered-Play-Therapy/VanFleet-Sywulak-Sniscak/9781462536054
